Achtergrondinformatie
"Kristallnacht"-herdenking
(1933-1942) Kristallnacht
Berlijn, 30 januari 1933 Adolf Hitler, leider van de Nationaal Socialistische Duitse Arbeiderspartij (NSDAP), wordt rijkskanselier van Duitsland. Hij verandert Duitsland in recordtijd in een totalitaire staat. Mensen kunnen zonder reden worden opgepakt, de persvrijheid wordt aan banden gelegd, boeken en kunstwerken die het regime niet welgevallig zijn, worden verboden en zelfs verbrand. Vooral de joden moeten het ontgelden. In april 1933 worden de zogenaamde Berufsverboten ingesteld. Die bepalen dat alleen ‘ariërs' beroepen zoals rechter, arts, ambtenaar, notaris, journalist en advocaat mogen uitoefenen. Ook schrijft deze wet voor dat joodse winkeliers moeten worden geboycot. Twee jaar later, in september 1935, wordt het joden verboden om verbintenissen (bijvoorbeeld een huwelijk) aan te gaan met niet-joden. Joden hebben dan al geen toegang meer tot musea, openbare speeltuinen en zwembaden.
7 november 1938 Hirschel Grynszpan, een 17-jarige joodse jongen, ontvangt een ansichtkaart van zijn zuster. Die is, samen met 15.000 andere joden, Duitsland uitgezet. Het enige wat ze mee heeft kunnen nemen, is een koffertje met wat kleding. Nu bivakkeert zij onder erbarmelijke omstandigheden in het niemandsland tussen Polen en Duitsland. Polen weigert namelijk haar en haar lotgenoten toe te laten. Voor Hirschel is dit de druppel die de emmer doet overlopen. Hij raakt buiten zichzelf van woede en schiet een Duitser dood. Het slachtoffer heet Ernst vom Rath en is diplomaat.München, 8 november 1938 Minister van propaganda Goebbels wordt op de hoogte gesteld van de moord op Vom Rath. Direct zet hij de propagandamachine in werking: niet Hirschel Grynszpan, maar het hele jodendom is verantwoordelijk voor de dood van de Duitse diplomaat. Ook geeft hij de Nationaal-Socialistische stormtroepen (S.A.) de opdracht zich gereed te houden voor een pogrom die zijn weerga niet zal kennen.
Duitsland, de nacht van 9 op 10 november 1938 Joden worden aangevallen, synagogen gaan in vlammen op, joodse winkels, huizen, scholen, begraafplaatsen en ziekenhuizen worden geplunderd, beklad en vernield. Het lijkt een spontane uitbarsting van volkswoede, maar in werkelijkheid is de pogrom zorgvuldig geregisseerd door Goebbels en andere hoge Nazi's. Het resultaat: bijna 100 doden, 7500 verwoeste winkels en 267 uitgebrande synagogen. De politie arresteert niet de daders, maar de slachtoffers. 30.000 merendeels rijke joden worden ingerekend en hun bezittingen worden geconfisqueerd. De brandweer doet geen poging de brandende synagoges te blussen, maar is wel zo vriendelijk ervoor te zorgen dat het vuur niet overslaat op de huizen die worden bewoond door niet-joden. De schade wordt op de joodse gemeenschap verhaald. Nadat de verzekeringsgelden zijn geconfisqueerd, krijgen de joden een gezamenlijke boete van 1 miljard Reichsmark opgelegd. Bovendien mogen de joodse winkels niet heropend worden tenzij er niet-joden aan het hoofd staan. Deze nacht gaat de geschiedenis in als de "Kristallnacht". De naam is overigens bedacht door de Nazi´s, die zo wilden suggereren dat er alleen wat ruiten waren ingegooid.
Den Haag, 11 november 1938 De Nederlandse regering besluit de grensbewaking met 600 man te versterken, uit angst voor een grote joodse vluchtelingenstroom. Vier dagen later, op 15 november betuigt minister-president Colijn zijn medeleven met de Duitse joden. Maar, zegt hij, Nederland kan niet meer doen dan het al doet. Het vluchtelingenquotum is op gehoogd van 2.000 naar ongeveer 7.000 en later tot 10.000, meer wil de Nederlandse regering niet. Men vreest dat de nieuwkomers te zwaar op de economie zullen drukken en dat het anti-semitisme ook in Nederland zal oplaaien. Bovendien is men bang voor grote buur Duitsland. Het valt, zegt de Nederlandse regering, ook eigenlijk wel mee. De "Kristallnacht" wordt beschouwd als niet meer dan een incident. De maatregelen die de Duitse regering tegen de joden heeft getroffen, worden wel betreurd, maar ze brengen de joden niet in levensgevaar. Tenminste, dat denkt de Nederlandse regering. Tienduizenden joodse vluchtelingen worden dan reeds naar concentratiekampen overgebracht.
Wannsee, 20 januari 1942 Hitler heeft de wereld de oorlog verklaard. De joden zijn uit het economisch leven verwijderd en wonen in getto´sVooral in Oost Europa worden joden, zigeuners en communistische kaderleden opgrote schaal door zogenaamde Einsatzgruppen geëxecuteeerd. Rond de twee miljoen mensen vinden de dood. In een villa aan de Wannsee (bij Berlijn) vindt een conferentie plaats. Onder leiding van Heinrich Heydrich wordt de strategie bepaald voor de Endlösung, de vernietiging van de joden in de vernietigingskampen van Auschwitz, Maidanek, Treblinka, Sobibor, Belzec en Chelmno. Hier en in concentratiekampen als Dachau, Bergen Belsen en Mauthausen worden vier miljoen joden vermoord. Ook honderdduizenden homoseksuelen, zwarten, Roma en Sinti (zigeuners) en Jehova's getuigen zijn het slachtoffer.