RKK Radio 1, 9 november 2008 - 'Passiviteit bij Kristallnacht meest huiveringwekkend'
AMSTERDAM - Het meest huiveringwekkende van de Kristallnacht was de houding van mensen en groepen die toekeken hoe de nazi's de Joden behandelden. Dat heeft Ed van Thijn vanavond gezegd bij de Kristallnacht-herdenking in Amsterdam. Zeventig jaar geleden vond in de nacht van 9 op 10 november in heel Duitsland een centraal georganiseerde pogrom plaats.
Barbarij
Het was volgens de Amsterdamse oud-burgemeester Van Thijn een nacht van barbarij, "waarin door het hele land, bendes van bruin- en of zwarthemden Joodse winkels binnenvielen en vernietigden, tientallen synagogen in brand werden gestoken, de draak werd gestoken met heilige voorwerpen als de wetsrollen die op brandstapels werden gesmeten, Joodse mannen die met duizenden werden mishandeld en afgevoerd, hun huizen kort en klein geslagen, vrouwen en kinderen die – vaak met bijlen - werden geslagen en in een aantal gevallen ook werden afgemaakt, soms uit het raam gegooid".
Oorverdovende stilte
"Het meest huiveringwekkend was de oorverdovende stilte. Onder de omstanders. Onder de medeburgers. Onder de intellectuele elite of wat daarvan nog over was. Maar vooral ook in de internationale gemeenschap, als dat woord toen al bestond', zei Van Thijn.
Ondergedoken
Van Thijn, die als Joodse jongen ondergedoken zat en daardoor de oorlog overleefde, herinnerde aan de vluchtelingenstroom die de Kristallnacht teweeg had bracht. "Honderdduizenden Joden sloegen op de vlucht, maar werden aan de grenzen tegengehouden. Ook aan de Nederlandse grens."
Jodenbuurt
De herdenking in Amsterdam vond plaats bij het stadhuis op de hoek Zwanenburgwal-Amstel. Ooit was dat het hart van de Amsterdamse Jodenbuurt. In de oorlog behoorde deze locatie tot het Judenviertel, het getto waar alle Joodse Nederlanders zich in de beginjaren van de Bezetting moesten vestigen. Van de naar schatting 140.000 Joden die Nederland in mei 1940 telde, zijn er ongeveer 101.800 vermoord.
Zondebokvorming
Centraal in de herdenking stond de link tussen verleden en heden. "Met als belangrijke les om niet weg te kijken, maar stelling te nemen", aldus de organisatie Nederland Bekent Kleur. Volgens haar is de groeiende islamofobie in Nederland een aanwijzing dat de herdenking van de Kristallnacht nog steeds zin heeft. "Juist in een tijd van economische crises en onzekerheid zijn mensen vatbaar voor tweedeling en zondebokvorming. Nederland Bekent Kleur roept daarom juist nu op voor solidariteit en verdraagzaamheid: ongeacht afkomst.
Moslimhaat
Volgens Van Thijn gebeuren er nu in Nederland ook vreselijke
dingen. "Kleine groepen van Marokkaanse jongeren terroriseren hun omgeving. Joodse jongetjes met een keppeltje worden uitgescholden. Uitingen van moslimhaat zijn, ook in het parlement, aan de orde van de dag. Fitna is dan wel niet vergelijkbaar met Mein Kampf, maar stigmatiserend en haatzaaiend is het wel." De politiek weet volgens Van Thijn niet goed raad met deze 'vormen van neo-racisme'.
Nieuw taboe
Volgens de oud-burgemeester is er sprake van een nieuw taboe: het demoniseren van rechtsradicalen. "Je mag het begrip racisme eigenlijk niet gebruiken, want het haat zaaien tegen moslims is iets heel anders. Het is ook geen vreemdelingenhaat of xenofobie. Het is zoals velen denken en dus mag het ook worden uitgesproken. Maar de walging die het bij vele anderen oproept mag niet worden uitgesproken."
Wilders en Fitna
Wat Van Thijn ook verontrust, kwam naar voren bij de presentatie van de nieuwe wetgeving tegen godslastering. "Daarbij werd gezegd dat een belediging geen belediging kan zijn als deze is gedaan in de context van het politieke debat. Dat was ook al vastgesteld door het OM toen het besloot de makers van Fitna niet te vervolgen. Volgens Van Thijn staat dat haaks op een Europees handvest voor een niet-racistische samenleving. Daaruit is volgens hem af te leiden dat het OM fout zit. "Juist omdat Fitna deel uitmaakt van een politiek debat is bestijding daarvan geboden. De politiek heeft een voorbeeldfunctie en niets is erger dan een oorverdovende stilte zoals in de jaren ’30."
Lees de volledige toespraak van Van Thijn